Doğalgaz Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonları Nasıl Çalışır?
Doğalgaz basınç düşürme ve ölçüm istasyonları, doğalgazın kaynağından nihai tüketim noktasına kadar olan yolculuğunda en kritik altyapı bileşenlerinden biridir. Bu istasyonlar, doğalgazın güvenli, sürekli ve düzenli akışını sağlamak amacıyla kurulur. Yüksek basınçta iletilen doğalgazın, dağıtım ve kullanım noktalarında ihtiyaç duyulan daha düşük basınca indirilmesi gerekir. Aynı zamanda, bu istasyonlar üzerinden geçen gazın debisi ve kalitesi de ölçülerek hem yasal denetimler hem de sistem verimliliği açısından kayıt altına alınır. Özellikle endüstriyel tesisler, OSB’ler, enerji santralleri ve büyük ölçekli işletmeler için bu sistemler hayati önem taşır.
Doğalgaz, iletim hatlarında yüksek basınç altında taşınır. Bu basınç, genellikle bar seviyelerinde ölçülür ve şebekede 70 bar'a kadar çıkabilir. Ancak konutlar, ticari işletmeler ya da sanayi tesisleri gibi tüketici noktaları çok daha düşük basınçlarda çalışır. İşte bu noktada devreye doğalgaz istasyonları girer. Bu istasyonlar gazı uygun kullanım basıncına düşürür ve aynı zamanda ölçümlerle sistemin düzenli çalışmasını kontrol altında tutar.
Bir doğalgaz basınç düşürme ve ölçüm istasyonunun temel bileşenleri arasında filtre sistemleri, regülatörler, vana sistemleri, ölçüm hatları, ısıtıcılar, by-pass hatları ve emniyet ekipmanları yer alır. İlk olarak gaz filtreye girer; bu aşamada gaz içindeki toz, pislik, sıvı kalıntıları gibi istenmeyen maddeler ayrıştırılır. Bu işlem hem regülatörlerin hem de aşağıdaki sistemlerin ömrünü korur. Filtrenin ardından gelen regülatör, gazın basıncını istenilen seviyeye düşürür. Burada kullanılan regülatörler genellikle otomatik kontrol sistemlerine entegre edilmiştir ve çıkış basıncını sabit tutacak şekilde çalışır.
Gazın basınç seviyesi ayarlandıktan sonra ölçüm hattına iletilir. Ölçüm sistemlerinde genellikle türbin sayaçları veya ultrasonik sayaçlar kullanılır. Bu sayaçlar gazın geçtiği debiyi, sıcaklık ve basınç gibi parametrelerle birlikte hesaplayarak hem tüketim izlenebilirliğini sağlar hem de faturalandırmaya esas verileri oluşturur. Özellikle büyük tüketimli tesislerde bu ölçümler hem dağıtıcı firma hem de müşteri için şeffaf veri üretimi açısından zorunludur.
Bazı durumlarda gazın iç sıcaklığı dış ortamdan dolayı çok düşük olabilir. Düşük sıcaklık, sistemde yoğuşma ve donma riskleri oluşturur. Bu durum borularda tıkanmalara veya hasarlara yol açabilir. Bu nedenle bazı istasyonlarda gazı ısıtmak için sıcak su kazanları veya elektrikli ısıtıcılar kullanılır. Isıtma sistemi, gazın ideal koşullarda aktarılmasını sağlar. Bu noktada sistemin sürdürülebilirliği için kızgın su santralleri ve tesisatları gibi çözümlerle entegre çalışan modeller de tercih edilebilir.
Doğalgaz istasyonlarında her şeyin düzgün çalıştığından emin olmak için emniyet sistemleri büyük rol oynar. Aşırı basınç durumunda devreye giren emniyet vanaları, regülatör arızasında by-pass hattı gibi yapılar, sistemin kesintisiz çalışmasını sağlar. Ayrıca her istasyonda acil durumda otomatik gaz kesme sistemleri de bulunur. Bu sistemler hem operatör güvenliği hem de çevre koruması açısından önemlidir.
Doğalgaz basınç düşürme ve ölçüm istasyonları, genellikle beton platformlar üzerine kurulur. İstasyonun montajı, gaz dağıtım şirketlerinin teknik şartnamelerine uygun olarak gerçekleştirilmelidir. Kurulum sürecinde malzeme seçimi ve mühendislik hesaplamaları titizlikle yapılmalı, tüm sistemler TS EN standartlarına göre belgelenmelidir. Bu gibi detaylar, projeye özel olarak hazırlanan iç tesisat - altyapı doğalgaz uygulamaları kapsamında da değerlendirilir.
Bu sistemlerin bir diğer önemli özelliği de otomasyon sistemleri ile entegre çalışmalarıdır. SCADA gibi uzaktan izleme sistemleri sayesinde operatörler istasyonların durumunu anlık olarak kontrol edebilir, herhangi bir arıza veya olağandışı durumda müdahaleyi gecikmeden gerçekleştirebilir. Böylece arıza süresi azaltılır, enerji kaybı minimize edilir ve kullanıcı memnuniyeti sağlanır.
Sanayi tesisleri için kurulan yüksek kapasiteli istasyonlarda, basınç düşürme ve ölçüm sistemleri genellikle özel proses makina tasarımı ve imalatı prensibiyle yapılandırılır. Bu tür istasyonlarda her bileşen, projenin gaz tüketim kapasitesi, güvenlik gereklilikleri ve otomasyon altyapısı doğrultusunda özelleştirilir. Bu sistemlerin kurulumu ciddi mühendislik bilgisi ve tecrübe gerektirir.
Doğalgaz istasyonlarının tasarımı ve kurulumu yalnızca teknik değil, aynı zamanda hukuki bir süreci de kapsar. Her kurulumda ilgili gaz dağıtım firmalarının onayı alınmalı, sistem devreye alınmadan önce test süreçlerinden geçmeli ve nihai olarak resmi açılış prosedürü tamamlanmalıdır. Bu süreçler içerisinde doğalgaz istasyonları ile ilgili teknik bilgiler ve onay belgeleri eksiksiz sunulmalıdır.
Bakım tarafında ise yılda en az bir defa kapsamlı kontrol ve temizlik yapılması önerilir. Bu kontrollerde filtre değişimi, regülatör ayarları, sayaç kalibrasyonu ve emniyet sistemlerinin testleri gerçekleştirilmelidir. Aksi takdirde sistemde tıkanma, basınç dalgalanması veya hatalı ölçüm gibi ciddi sorunlar oluşabilir. Ayrıca uzun ömürlü ve verimli bir kullanım için basınçlı hava sistemi ve tesisatları gibi destek sistemlerinin entegrasyonu önerilir.
Doğalgaz altyapı yatırımlarının artmasıyla birlikte, basınç düşürme ve ölçüm istasyonlarının da daha yaygın ve teknik anlamda sofistike hale geldiği görülmektedir. Bugün bu sistemler yalnızca enerji dağıtımının bir parçası değil, aynı zamanda bir işletmenin enerji verimliliği, maliyet yönetimi ve sürdürülebilirliği açısından stratejik unsurlardan biri haline gelmiştir.
Bu nedenle istasyonların tasarımı, kurulumu ve işletilmesi sürecinde tecrübeli mühendislik ekiplerinden destek alınmalı, projeler yalnızca donanıma değil aynı zamanda yazılım ve kontrol sistemlerine entegre olacak şekilde planlanmalıdır. Çünkü bu istasyonlar sadece gaz akışını düzenlemekle kalmaz, aynı zamanda enerji güvenliğinin de anahtarıdır.
