LNG, LPG ve CNG Sistemlerinde Güvenlik Standartları
LNG, LPG ve CNG sistemleri, enerji sektörünün alternatif yakıt ihtiyacına güvenli, ekonomik ve sürdürülebilir çözümler sunan önemli sistemlerdir. Ancak bu sistemlerin potansiyel riskleri göz önüne alındığında, güvenlik önlemlerinin en üst seviyede planlanması ve uygulanması zorunludur. Sıvılaştırılmış Doğalgaz (LNG), Sıvılaştırılmış Petrol Gazı (LPG) ve Sıkıştırılmış Doğalgaz (CNG) sistemleri; yüksek basınç, düşük sıcaklık ve yanıcı gaz özelliklerinden dolayı, hem kurulum hem de işletme aşamasında uluslararası standartlara ve yerel yönetmeliklere tam uyum gerektirir.
Bu sistemlerin güvenliğini belirleyen en önemli faktörlerin başında depolama koşulları gelir. LNG, yaklaşık -160°C sıcaklıkta sıvı halde tutulur ve kriyojenik tanklarda saklanır. Bu tanklar çok katmanlı, vakumlu yapıda olup, ısı transferini minimumda tutacak şekilde izole edilmiştir. LPG sistemleri ise genellikle çelik silindirlerde veya yer üstü/yer altı tanklarda depolanır. CNG ise yüksek basınca (200-250 bar) sahip özel kompozit veya çelik silindirlerde taşınır ve depolanır. Her bir sistemin kendi fiziksel ve kimyasal özelliklerine uygun depolama çözümünün seçilmesi hayati önem taşır.
Gaz sızıntılarına karşı erken tespit sistemleri, tüm bu sistemlerin ortak güvenlik unsurlarındandır. Gaz algılama dedektörleri, gaz yoğunluğunun belirlenen seviyelerin üzerine çıkması durumunda alarm verir ve çoğu zaman otomatik gaz kesme sistemleriyle entegre çalışır. Bu sistemlerin çalışabilirliğini sağlamak için periyodik testler ve kalibrasyon işlemleri aksatılmadan yapılmalıdır. Ayrıca bu dedektörlerin yerleşim planları dikkatli hazırlanmalı, özellikle kapalı hacimlerde ve gazın yoğunlaşabileceği zemin seviyelerinde konumlandırılmalıdır.
Güvenliğin bir diğer ayağı basınç regülasyonu ve aşırı basınca karşı koruma sistemleridir. LNG ve CNG sistemlerinde kullanılan regülatörler, gazın kullanım öncesi uygun basınca düşürülmesini sağlar. Aynı zamanda emniyet ventilleri, basınç artışına karşı tahliye görevini üstlenir. Bu ventillerin TS EN normlarına uygun olması ve uygun çap, akış kapasitesiyle seçilmesi gerekir. Aksi takdirde sistemde geri basınç oluşabilir ve bu durum boru hattında çatlama, patlama gibi ciddi kazalara yol açabilir.
Yangın güvenliği, bu sistemlerin kurulu olduğu alanlarda özel düzenlemeleri de beraberinde getirir. LNG, LPG ve CNG tesislerinde kullanılan yangın söndürme sistemleri genellikle otomatik köpük sistemleri, karbon dioksitli söndürücüler veya özel gazlı yangın söndürme sistemleridir. Ayrıca sistem çevresinde yeterli sayıda taşınabilir yangın tüpü bulundurulmalı, yangın tüpleri düzenli olarak kontrol edilmelidir. Gaz dolum alanlarında kıvılcım yaratabilecek her türlü ekipmandan kaçınılmalı, antistatik zemin kaplamaları ve kıvılcım korumalı cihazlar kullanılmalıdır.
Bu sistemlerin bir diğer kritik bileşeni eğitimli personel ve prosedürlü işletme anlayışıdır. Operatörlerin gazın fiziksel özelliklerine, olası sızıntı ya da yangın senaryolarına karşı ne yapması gerektiğini bilmesi gerekir. Bu nedenle LNG, LPG ve CNG sistemlerinde çalışan tüm personelin periyodik olarak eğitilmesi, acil durum senaryolarının tatbikatlarla pekiştirilmesi şarttır. Ayrıca işletme prosedürleri yazılı ve erişilebilir olmalı, ekipler bu prosedürlere göre hareket etmelidir.
Topraklama ve yıldırımdan korunma sistemleri, özellikle açık alanda kurulu olan LPG tankları ya da CNG istasyonları için olmazsa olmazdır. Topraklama sistemleri sayesinde statik elektrik birikimi engellenir ve yıldırım gibi dışsal enerji yüklerine karşı tesis koruma altına alınır. Bu sistemler düzenli olarak ölçülmeli, topraklama direnci değerleri sınırların dışında ise müdahale edilmelidir.
Boru hatlarının malzeme kalitesi, birleşim noktalarının kaynağı, sızdırmazlık elemanlarının uygunluğu da güvenlik standartları içinde değerlendirilmelidir. Örneğin LPG sistemlerinde kullanılan bakır boruların, uygun sertlikte ve yangına dayanıklı olması gerekir. CNG borulama sistemlerinde ise kaynaklı çelik borular, yüksek basınca dayanıklı bağlantı elemanları ve özel valf sistemleri tercih edilmelidir.
Son olarak tüm bu sistemlerin güvenliğini garanti altına almak için periyodik bakım ve denetim süreçleri zorunludur. Tankların hidrostatik testleri, boru hatlarının sızdırmazlık testleri, regülatör ve vanaların kontrolü, gaz analizleri gibi uygulamalarla sistemin sürekli çalışabilirliği test edilir. Bu işlemler yalnızca yetkili servis ve mühendislik ekipleri tarafından yapılmalı, kontrol formları düzenli olarak arşivlenmelidir.
Tüm bu güvenlik önlemleriyle birlikte LNG, LPG ve CNG sistemlerinin kurulumu ve işletilmesi, yalnızca teknik değil, aynı zamanda ciddi bir sorumluluk gerektiren süreçlerdir. Bu sistemlerde alınan her önlem, yalnızca enerji güvenliğini değil, aynı zamanda insan hayatını ve çevreyi koruma amacını taşır. Güvenlik standartlarına uygun kurulan ve işletilen sistemler, uzun ömürlü, verimli ve sorunsuz bir enerji altyapısının temel taşı olur. Bu kapsamda profesyonel mühendislik hizmetleriyle birlikte, gerekli durumlarda LNG - LPG - CNG sistemleri ve tesisatları özelinde kapsamlı projelendirme ve denetim süreçlerine başvurmak gerekir.
